| lista poetów | powrót do strony tytułowej: miastoliteratów2000++ | strona danuty błaszak: http://danutabe.tripod.com |
 
 
  Jan Zdzisław Brudnicki

      człowiek, który wie wszystko o literackiej Polsce,
     dużo o tym pisze i pięknie opowiada


      prezentowane utwory: | Ballada | Listy do brata Cypriana | Echo |
      o smutku i radości w poezji rozmawia Dorota Szumilas
 
JAN ZDZISŁAW BRUDNICKI, ur.2.XI.1936 Ursynów k.Kozienic. Eseista, krytyk literacki. Ukończył filologie polską na UW.
Debiutował w 1987 na łamach czasopisma "Warmia i Mazury" jako krytyk literacki. Redaktor wielu czasopism: "Nowy Wyraz",
"Poezja", "Rocznik Literacki", "Scena", "Magazyn Literacki".
W y d a ł: Tadeusz Nowak. Szkic. Warszawa 1978; Wiek prozy.
Szkic. Warszawa 1979; Jerzy Zawieyski. Szkic. Warszawa 1985. Z Janem Witanem:  Pogranicza poezji. Wybór tekstów i
opracowanie. Warszawa 1983. Z Bogusławem  Witem: Jerzy Zawieyski. Kartki z dziennika 1955-1969. Warszawa 1985.
Miron Białoszewski. Kra-ków 1995.
       O p r a c o w a ł : Fryderyk Chopin 1810-1849. Poradnik Bibliograficzny, Warszawa 1960, 1965. Zofia Nałkowska 1884-1954.
Poradnik bibliograficzny, Warszawa 1965, 1969. Tadeusz  Nowak. Szkice i recenzje o pisarzu. Wybór i wstęp. Warszawa 1981.
Posiada i gromadzi kolekcję rękopisów współczesnych poetów polskich. Wydal wiele antologii. Za całokształt dorobku otrzymał
w roku 1984  Nagrodę "Pióra", przyznawaną w ramach festiwalu "Czerwonej Róży" przez studentów.
Inne nagrody: "Miesięcznika Literackiego", "Laur Mironaliów"
       A k t u a l n i e  pisze stałe felietony, artykuły, recenzje, wstępy do tomów poezji i prozy, redaguje książki autorskie. Jako
uczestnik życia literackiego układa almanachy, prowadzi klub literacki w Dzielnicowym Centrum Promocji Kultury Praga-Południe
(Warszawa, Grochowska 274) (www.dcpk.art.pl), poczta: dcpk@art.pl , bierze udział w pracach Państwowej Rady Bibliotecznej i
Komisji Kwalifikacyjnej Związku Literatów Polskich.
 
     
                BALLADA
 
(z listów M.Hłaski do Matki)
 
Mamo, wciąż nie zwiedziłem Paryża,
Bo pada, wieje, chłodzi niżem.
Neapol, Mamo, pachnie mi rajem,
Choć z Marymontu wiatru nie staje.
Jeśli mnie nie chcą, nie proś przypadkiem,
              Nie jestem, Mamo, małym płaczkiem.
 
W Niemczech nam ślubu nie chcą dać,
Więc do Londynu musimy jechać.
Do Izraela jadę w maju,
Stamtąd mi bliżej będzie do kraju.
Jeśli mnie nie chcą, nie proś przypadkiem,
               Nie jestem,  Mamo, małym płaczkiem.
 
Mamo będziemy się cudnie bawić,
Kiedy spotkamy się w Jugosławii.
-          Synku, ty jesteś jak jedna rana.
-          Bo mi tak śpieszno w twoje ramiona.
 
Jeśli mnie nie chcą, nie proś przypadkiem,
               Nie jestem , Mamo, małym płaczkiem.
 
W Stanach ryż palą każdego dnia,
Ale mnie Mamo do Europy gna.
Tu są wytwórnie filmów i shopy,
Ale przykuty jestem do Europy.
 
Jeśli mnie nie chcą, nie proś przypadkiem,
              Nie jestem ,Mamo, małym płaczkiem.
 
 
Listy do brata Cypriana.
 
1
Bracie, twoja piosenka
W kresek panoramie.
Bo w niej rytm z myślą
I duchem się łamie.
 
2
Do poezji sprosiłeś
Warszawskie zaułki,
Mazowieckie zboża
I tłumne jaskółki.
 
3
Jesteś zółwiem co nosi
Dom słowa ruchomy.
Byłeś - słowik na kolcu,
Śpiewak rozdwojony.
 
4
Słowem, pracą budować
Chciałeś wieżę wtórą.
A chorągwią na niej
Ma być twoje pióro?
Postscriptum:
 
      Czy uda ci się dożyć
       I fundusz zobaczyć
       Dla wspomożenia
        Zebrany twej pracy?
 
           ECHO
 
W dniu pogrzebu Tadka Chudego
         5 września 1997 roku.
 
Biją serca dzwonów
Chłopcy się mijają
Harmonie się słowią
Proch ziemi się sypie.
 
Ludzie przybieżeli
Kwiecia im nakładli
Miodem słów słodzili
z-a-c-e-m-e-n-t-o-w-a-l-i
 
Dzwony z wież przebrzmiały
Ludzie się rozeszli
Cisza w spiż stężała
Słowa odfrunęły
 
Refren:
         Byli chłopcy byli
          Ziemie rozhuśtali
          Ziemia się gibnęła
          Chłopcy pospadali
 
 
Z Janem Zdzisławem Brudnickim o smutku i radości w poezji rozmawia Dorota Szumilas (Luty, 2009)



Dorota Szumilas: Z Danutą Błaszak wymieniłyśmy poglądy na temat smutku i radości w poezji, ale rozmawiałyśmy jak poetka z poetką. Ciekawa jestem opinii krytyka literackiego na ten temat.

Jan Zdzisław Brudnicki: Pytanie o smutek i radość w poezji jest pytaniem tak naprawdę nie do rozstrzygnięcia. W większej mierze powinno być skierowane do twórców, poetów, niż krytyków literackich. To bowiem twórcy wyrażają „co im w duszy gra”. Poezja jest zatem zarówno smutna, jak i radosna równocześnie.

DSz: W jakim stopniu poezja ma swoje źródła w smutku?

JZB: Twórczość poetycka często ma swoje źródła w melancholii. Poeci, poprzez słowo, metaforę starają się swoim smutkiem podzielić, ale i go przezwyciężyć. Pokonać smutek to nazwać go i przemienić w „twórczą” radość, która pokazuje dzięki temu piękno więzi międzyludzkich i energię życiową. Poezja jest i smutna i radosna. Tak jak życie, w którym nie jest wszystko jednoznaczne. Smutek u większości twórców wzbudza refleksję, która z kolei uruchamia chęć przelania jej na papier z dystansem.

DSz: Poezja smutna to chęć przelania smutku na papier, ale jednocześnie to także chęć podzielenia się z innymi smutkiem opisanym pięknym językiem.

JZB: Tak jak Jan Kochanowski, który pięknie opisał swój smutek w Trenach. Im dłużej go przeżywał, tym więcej znajdował dla niego porównań. Z czasem jego rozpacz została zamieniona w szereg obrazów, które z kolei przekształciły się w filozofowanie o naturze życia. Jest to efekt drugiej fazy refleksji.

DSz: Bogactwo metafor, czyli jak Pan to określił – druga faza refleksji – to też wynik smutku. Czy zatem tylko smutek potrafi uruchomić refleksję poetycką?

JZB: Nie tylko smutek uruchamia refleksję… Piękny wiersz może być zarówno smutny, ale także pogodny czy groteskowy. Każdy składnik wiersza jest wynikiem głębokiej refleksji, której natężenie pojawia się w różnym czasie od wydarzenia, które ją wzbudziło.

DSZ: Na jakim zatem etapie refleksji powstaje groteska?

JZB: Groteska wypełnia lukę między poezją smutną i radosną. Jest ona wynikiem kolejnej fali refleksji. Refleksji z dystansu, na luzie. Poezja posługuje się metaforą, obrazem, a żart, groteska wzmacnia ten ruch przedmiotu. Łączy w sobie smutek, tragizm, ale i humor, komizm, karykaturę. Jak korowód karnawałowy z postaciami śmierci.

DSz: Refleksja wieloetapowa... Można zatem powiedzieć, że smutne wiersze posiadają najgłębsze nasycenie emocjami. Powstały w niedalekim czasie od wydarzenia, które spowodowało refleksję poety.

JZB: Kolejne etapy refleksji pozbawiają poezję tej żarliwości, która jako pierwsza pojawia się u twórcy. Podam kilka przykładów: Adam Mickiewicz w „Dziadach” pisał: „Czegoż uśmiechasz się? czego? Co w nim widzisz wesołego?” Miron Białoszewski powtarzał, że dotąd nosił w sobie dany temat, aż znalazł w nim coś wesołego – dopiero wtedy go opisywał. Dla środowiska Jerzego Zawieyskiego było problemem organizowanie wzorców pozytywnych, ludzie bowiem łatwiej dostrzegają wzorce negatywne w życiu. Gałczyński natomiast był fenomenem groteski. Przykładem jego mistrzostwa jest wiersz „Zaczarowana dorożka”. Tuwim natomiast pisał satyry, ale ze złością humorystyczną.

DSz: Można zatem powiedzieć, że przepaść między smutkiem i radością w poezji wypełnia groteska.

JZB: Natura życia jest taka, że łączy smutne, tragiczne z radosnym, czy nawet ze śmiesznym. A jeżeli takie jest życie, to taka jest poezja. Smutna, groteskowa i radosna. Najtrafniejsze metafory tworzy sama poezja. Tadeusz Nowak (o którym napisałem całą książkę) nakreślił taki paradoksalny obraz nocy i dnia, smutku i radości jako pomykającego w gąszczu jelenia i bezpardonowego wilka, którzy „nie spotkają się nigdy w ruchomej przestrzeni, wilk w jelenia, a jeleń się w wilka zamieni”. Bo dialektyka smutku i radości w poezji (w sztuce), to rodzaj wcielenia, rodzaj małego opętania. Choć z kolei filozofowie powiadają, że smutek unieruchamia, stabilizuje. A radość, zabawa są bardziej twórcze, pobudzają do życia, rozbudzają nadzieję, przezwyciężają tragizm istnienia. Chyba to prawda.

DSz: Dziękuję za rozmowę.
 
| lista poetów | powrót do strony tytułowej: miastoliteratów2000++ | strona danuty błaszak: http://danutabe.tripod.com |